Tọa đàm “Lừa đảo không gian mạng đến bao giờ?” của Tạp chí An toàn thông tin sẽ giải mã những nguyên nhân và đi tìm câu trả lời cho câu hỏi này, với sự tham gia của khách mời là ông Ngô Minh Hiếu, nhà sáng lập dự án “Chống lừa đảo” - Một trong những dự án phi lợi nhuận đầu tiên và tiên phong trong việc bảo vệ người dùng trên không gian mạng.

Tọa đàm trực tuyến “Lừa đảo không gian mạng đến bao giờ?”

Phóng viên: Không gian mạng ngày nay đang trở thành mảnh đất mầu mỡ của các chiêu trò lừa đảo thời công nghệ số. Ông đánh giá như thế nào về tình trạng này?

Ông Ngô Minh Hiếu: Tình hình tội phạm mạng hiện nay đã thay đổi đáng kể so với hơn một thập kỷ trước. Các thủ đoạn lừa đảo không chỉ ngày càng tinh vi mà còn mang tính tổ chức và quy mô lớn. Điểm khác biệt rõ rệt nhất là nhiều đường dây lừa đảo được đặt tại các đặc khu kinh tế ở một số quốc gia như Campuchia hay Myanmar. Tình trạng này đã được nhiều phương tiện truyền thông đưa tin trong thời gian qua, đồng thời kéo theo nhiều hệ lụy nghiêm trọng như nạn buôn người. Một trong những nguyên nhân chính khiến tội phạm mạng bùng nổ là việc dữ liệu cá nhân bị rò rỉ tràn lan trên không gian mạng. Với sự phát triển của Internet, hầu hết mọi người đều sở hữu điện thoại thông minh và sử dụng mạng xã hội. Điều này vô tình tạo điều kiện cho các đối tượng lừa đảo lợi dụng những thông tin đã bị lộ, lọt để thực hiện các hành vi lừa đảo. Những kịch bản lừa đảo này thường đánh trúng vào tâm lý và thao túng nạn nhân, khiến họ dễ dàng sập bẫy. 

Phóng viên: Thực tế trong thời gian qua đã có sự vào cuộc của các cơ quan chức năng, đơn vị, tổ chức và các đơn vị truyền thông trong việc giải quyết vấn nạn lừa đảo trên không gian mạng. Tuy nhiên, tình trạng lừa đảo trên không gian mạng lại có chiều hướng ngày càng tinh vi, để lại những hậu quả không nhỏ cho các tổ chức, cá nhân. Vậy theo ông, đâu là nguyên nhân?

Ông Ngô Minh Hiếu: Đây là một trong những câu hỏi khá nan giản. Thứ nhất là nhận thức của người dùng, đặc biệt về kỹ năng xử lý trên không gian mạng, hay còn gọi là “vaccine số”. Khi chúng ta bước vào kỷ nguyên Internet, Việt Nam là một trong những quốc gia được ghi nhận có tốc độ phát triển, sử dụng công nghệ và Internet khá cao. Tuy nhiên, việc sử dụng những ứng dụng, nền tảng đúng cách để an toàn trên không gian mạng thì có vẻ như chúng ta đang “bỏ qua”. Thực tế, có rất nhiều người không biết cách đặt mật khẩu như thế nào để an toàn, đặc biệt là người lớn tuổi hoặc trung niên trở lên.

Thứ hai, công nghệ càng phát triển thì càng tạo ra những rủi ro và thách thức lớn. Kẻ lừa đảo tận dụng các công nghệ tiên tiến để thực hiện những chiêu trò lừa đảo tinh vi, khó lường hơn.

Thứ ba, các kịch bản lừa đảo hiện nay thường đánh trúng tâm lý nạn nhân. Điều này có được là nhờ các đối tượng thu thập được dữ liệu cá nhân theo thời gian thực. Chúng biết chính xác khi nào bạn cần đóng thuế, khi nào gói hàng bạn đặt sẽ được giao, hoặc thậm chí là việc bạn có vi phạm giao thông hay không. Nắm được những thông tin này, tội phạm có thể dễ dàng tạo dựng niềm tin giả, thao túng nạn nhân và khiến nhiều người sập bẫy một cách dễ dàng.

Phóng viên: Vậy liệu vấn nạn lừa đảo trên không gian mạng sẽ còn đến bao giờ? Xin nhận định từ ông.

Ông Ngô Minh Hiếu, nhà sáng lập dự án “Chống lừa đảo”

Ông Ngô Minh Hiếu: Các đối tượng lừa đảo không hoạt động đơn lẻ mà thường là một tổ chức bài bản, giống như một công ty và hoạt động rất chuyên nghiệp. Khi một cá nhân bị tấn công, đó không chỉ là hành động của một người mà là cả một tập thể phía sau điều hành. Chúng có nhiều đội ngũ khác nhau, sẵn sàng sử dụng nhiều kịch bản lừa đảo. Nếu kịch bản A thất bại, chúng sẽ chuyển sang kịch bản B hoặc C, thậm chí là nhiều hơn nữa. Trong trường hợp gặp khó khăn, các đối tượng có thể giả mạo danh tính của người thân để lừa đảo.

Một vấn đề quan trọng khác là cần có các chế tài mạnh mẽ và sự răn đe hơn, đặc biệt đối với các doanh nghiệp. Tội phạm lợi dụng những lỗ hổng bảo mật của các doanh nghiệp để thu thập dữ liệu. Thậm chí, một số đối tượng còn bắt tay với nhân viên nội bộ để đánh cắp dữ liệu. Những thông tin này chính là điều kiện để bắt đầu các vụ lừa đảo tiếp theo.

Bên cạnh đó, cần chú ý rằng tất cả các vụ lừa đảo đều bắt đầu từ việc có dữ liệu. Vì vậy, chúng ta cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng của các nước lân cận, đặc biệt là Campuchia và Myanmar, để triệt phá các trung tâm lừa đảo. Đây là một câu hỏi khó, bởi nó liên quan đến nhiều yếu tố chính trị và pháp luật khác nhau giữa các quốc gia.

*còn nữa…