Thiếu tướng, PGS.TS. Nguyễn Tùng Hưng, Phó Tư lệnh Bộ Tư lệnh 86, Bộ Quốc phòng

Phóng viên Tạp chí An toàn thông tin: Thưa PGS.TS Nguyễn Tùng Hưng, AI đang phát triển mạnh mẽ và được ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực, bao gồm cả an ninh mạng. Với vai trò là một chuyên gia đầu ngành và Lãnh đạo của Bộ Tư lệnh 86, ông có thể chia sẻ về việc AI đang tác động như thế nào đến lĩnh vực an ninh mạng hiện nay?

PGS, TS. Nguyễn Tùng Hưng: AI đang trở thành một nhân tố mang tính bước ngoặt trong lĩnh vực an ninh mạng, vừa mở ra những cơ hội vượt bậc, vừa đặt ra những thách thức chưa từng có. Từ góc nhìn của Bộ Tư lệnh 86 - đơn vị chủ lực của Quân đội nhân dân Việt Nam trong bảo vệ không gian mạng quốc gia, tôi nhận thấy AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn định hình lại toàn bộ chiến lược phòng thủ và tấn công trong không gian số.

Về mặt tích cực, AI mang lại khả năng phát hiện và ứng phó với các mối đe dọa ở tốc độ và quy mô vượt xa con người. Nhờ các thuật toán học máy và học sâu, AI có thể phân tích khối lượng dữ liệu khổng lồ trong thời gian thực, nhận diện các mẫu hành vi bất thường, từ dấu hiệu xâm nhập nhỏ nhất đến các cuộc tấn công phức tạp như APT (Advanced Persistent Threat). Chẳng hạn, các hệ thống AI hiện nay có thể dự đoán và ngăn chặn các cuộc tấn công zero-day, vốn là nỗi ám ảnh của các tổ chức, dựa trên dữ liệu lịch sử và xu hướng tấn công mới. Điều này đặc biệt quan trọng khi Quân đội phải bảo vệ các hệ thống thông tin trọng yếu trong bối cảnh công nghệ số ngày càng phát triển. AI cũng là công cụ hỗ trợ đắc lực cho phân tích dữ liệu phục vụ công tác tác chiến thông tin, tự động phản hồi, pha loãng thông tin và định hướng dư luận được nhiều quốc gia trên thế giới áp dụng đã mang lại hiệu quả vô cùng ấn tượng so với giải pháp truyền thống dựa trên sức người.

Hơn nữa, AI giúp tự động hóa các quy trình ứng phó sự cố, giảm thời gian phản ứng từ vài giờ xuống còn vài phút, thậm chí vài giây. Tại Bộ Tư lệnh 86 đang nghiên cứu các giải pháp AI để huấn luyện lực lượng chuyên trách, nâng cao khả năng sẵn sàng chiến đấu trong không gian mạng. Việc ứng dụng AI không chỉ tiết kiệm nguồn lực mà còn cho phép con người tập trung vào các nhiệm vụ chiến lược như xây dựng chính sách an ninh mạng quốc gia hay đối phó với các chiến dịch tấn công có yếu tố chính trị, kinh tế.

Tuy nhiên, AI cũng là con dao hai lưỡi. Kẻ thù trong không gian mạng đang tận dụng AI để phát triển phần mềm độc hại thông minh, tự động hóa các cuộc tấn công quy mô lớn và triển khai các chiến dịch lừa đảo tinh vi như deepfake hay kỹ nghệ xã hội. Một cuộc tấn công sử dụng AI có thể quét toàn bộ hệ thống mạng quốc gia để tìm lỗ hổng chỉ trong vài phút, điều mà trước đây cần hàng tuần hoặc hàng tháng. Điều này đòi hỏi chúng ta phải liên tục đổi mới, không chỉ để theo kịp mà còn để vượt lên trước đối thủ trong cuộc chiến không gian mạng.

Vai trò của Quân đội, đặc biệt là Bộ Tư lệnh 86, trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Chúng tôi không chỉ ứng dụng AI để bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu mà còn tiên phong phát triển các giải pháp AI bản địa, phù hợp với đặc thù an ninh mạng Việt Nam. Đây là cuộc chiến đòi hỏi sự kết hợp giữa công nghệ tiên tiến và ý chí thép của lực lượng vũ trang, nhằm bảo đảm chủ quyền quốc gia trên không gian số.

Phóng viên Tạp chí An toàn thông tin: Thưa đồng chí, các nghiên cứu gần đây cho thấy tội phạm mạng đang sử dụng AI để tạo ra các cuộc tấn công ngày càng tinh vi, có khả năng vượt qua các giải pháp phòng thủ hiện có. Đồng chí đánh giá như thế nào về mức độ nguy hiểm của xu hướng này đối với an ninh mạng Việt Nam trong năm 2025, đặc biệt khi xét đến vai trò của Quân đội trong bảo vệ không gian mạng quốc gia?

PGS,TS. Nguyễn Tùng Hưng: Xu hướng tội phạm mạng sử dụng AI để tấn công là một thực tế không thể xem nhẹ và Việt Nam đang đối mặt với những nguy cơ cụ thể trong năm 2025. Với tốc độ phát triển của công nghệ AI, các cuộc tấn công không chỉ gia tăng về số lượng mà còn về độ phức tạp, đe dọa an ninh quốc gia, kinh tế và xã hội. Với cương vị là Phó Tư lệnh Bộ Tư lệnh 86, tôi nhận thấy đây là thách thức mang tính sống còn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa Quân đội và các lực lượng khác để bảo vệ không gian mạng.

Một nguy cơ lớn hiện nay là việc AI tạo sinh (generative AI) bị lạm dụng để sản xuất nội dung deepfake như: video, âm thanh giả mạo có độ chân thực cao. Công nghệ này có thể vượt qua hệ thống xác thực sinh trắc học, phát tán thông tin sai lệch hoặc thực hiện các chiến dịch lừa đảo nhắm vào cá nhân và tổ chức. Năm 2024, thế giới đã chứng kiến nhiều vụ việc deepfake thao túng dư luận hoặc đánh cắp thông tin nhạy cảm. Tại Việt Nam, nếu deepfake được dùng trong các chiến dịch chống phá chính trị hoặc kinh tế, hậu quả có thể rất nghiêm trọng, làm suy giảm niềm tin của người dân vào các hệ thống công nghệ thông tin.

Ngoài ra, AI cho phép tội phạm mạng mở rộng quy mô tấn công chóng mặt. Một hệ thống AI được lập trình tốt có thể quét hàng triệu tài khoản để tìm mật khẩu yếu hoặc khai thác lỗ hổng trong các hệ thống doanh nghiệp, cơ quan nhà nước chỉ trong thời gian ngắn. Các cơ sở hạ tầng trọng yếu như lưới điện, tài chính, quốc phòng hay y tế trở thành mục tiêu hấp dẫn. Một cuộc tấn công do AI điều khiển nhắm vào những hệ thống này có thể gây tê liệt kinh tế, đe dọa an ninh quốc gia và gián đoạn đời sống người dân.

Thách thức càng lớn khi Việt Nam đang đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số nhưng thiếu hụt nhân lực an ninh mạng trình độ cao, đặc biệt là chuyên gia về AI. Nguồn lực đầu tư cho nghiên cứu và ứng dụng AI trong phòng thủ mạng chưa thực sự tương xứng với quy mô đe dọa. Trong khi đó, kẻ tấn công dễ dàng tiếp cận công cụ AI mã nguồn mở hoặc thương mại, tạo sự mất cân bằng giữa tấn công và phòng thủ.

Trong bối cảnh này, Quân đội, với Bộ Tư lệnh 86 là nòng cốt, đóng vai trò trung tâm trong bảo vệ không gian mạng quốc gia. Chúng tôi không chỉ bảo vệ hệ thống thông tin quân sự mà sẵn sàng hỗ trợ các cơ quan, doanh nghiệp xây dựng năng lực phòng thủ. Năm 2025, Bộ Tư lệnh 86 sẽ tiếp tục nghiên cứu các giải pháp AI tiên tiến, phối hợp với các lực lượng khác để xây dựng hệ thống cảnh báo sớm và ứng phó nhanh. Đây là nhiệm vụ chiến lược nhằm duy trì chủ quyền quốc gia trên không gian mạng, đặc biệt khi các thế lực thù địch gia tăng hoạt động chống phá.

Phóng viên Tạp chí An toàn thông tin: Thưa đồng chí, năm 2025 và những năm tiếp theo, với sự phát triển của AI và gia tăng các cuộc tấn công mạng, môi trường an ninh mạng ngày càng phức tạp. Vậy theo đồng chí, các tổ chức, doanh nghiệp và Quân đội có thể tận dụng AI như thế nào để bảo đảm an ninh mạng và giảm thiểu nguy cơ bị tấn công?

PGS, TS. Nguyễn Tùng Hưng: Năm 2025 và các năm tiếp theo, khi không gian mạng ngày càng phức tạp, việc tận dụng AI là yêu cầu bắt buộc để bảo vệ hệ thống và dữ liệu trước các mối đe dọa tinh vi. Với vai trò của Bộ Tư lệnh 86, chúng tôi nhận thấy chiến lược an ninh mạng hiệu quả phải dựa trên 03 trụ cột là: Công nghệ AI tiên tiến; Con người được đào tạo bài bản và Sự phối hợp chặt chẽ giữa các lực lượng.

Thứ nhất, các tổ chức và doanh nghiệp cần triển khai giải pháp AI để tự động hóa giám sát và ứng phó. Các hệ thống phát hiện xâm nhập (IDS) và ngăn chặn xâm nhập (IPS) tích hợp AI có thể phân tích hành vi mạng theo thời gian thực, chặn đứng tấn công trước khi gây thiệt hại. AI cũng hỗ trợ phân tích mã độc, tự động vá lỗ hổng và dự đoán mối đe dọa dựa trên dữ liệu tình báo mạng. Trong Quân đội, Bộ Tư lệnh 86 đang nghiên cứu tích hợp AI vào các hệ thống phòng thủ, nâng cao khả năng bảo vệ cơ sở hạ tầng trọng yếu trước các cuộc tấn công tinh vi.

Thứ hai, đào tạo nhân lực là yếu tố cốt lõi. Dù AI mạnh mẽ, con người vẫn là trung tâm của chiến lược an ninh mạng. Các tổ chức cần nâng cao nhận thức cho cán bộ nhân viên và xây dựng đội ngũ chuyên gia vận hành, phát triển hệ thống AI. Bộ Tư lệnh 86 phối hợp với các học viện, nhà trường để đào tạo chuyên gia an ninh mạng thế hệ mới, kết hợp kiến thức quân sự và công nghệ hiện đại, sẵn sàng đối phó với các mối đe dọa trong không gian số.

Thứ ba, cần xây dựng hệ sinh thái an ninh mạng toàn diện qua hợp tác giữa Quân đội, Chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng quốc tế. Bộ Tư lệnh 86 không chỉ bảo vệ hệ thống quân sự mà còn chia sẻ kinh nghiệm, công nghệ với các tổ chức khác, cập nhật xu hướng mới và xây dựng hệ thống cảnh báo sớm. Trong bối cảnh công nghệ số phát triển, sự phối hợp này giúp tăng cường khả năng ứng phó với các cuộc tấn công do AI điều khiển.

Để AI phát huy hiệu quả, cần khắc phục thách thức như thiếu dữ liệu huấn luyện, nguy cơ thiên vị thuật toán và sự phụ thuộc quá mức vào công nghệ. Các tổ chức cần đảm bảo dữ liệu đa dạng, duy trì giám sát con người và xây dựng phương án dự phòng. Tại Bộ Tư lệnh 86, chúng tôi nhấn mạnh sự cân bằng giữa công nghệ và con người, coi đây là chìa khóa để bảo vệ không gian mạng quốc gia.

Tóm lại, AI là công cụ mạnh mẽ để đối phó với mối đe dọa an ninh mạng năm 2025 và những năm tiếp theo, nhưng đòi hỏi tầm nhìn chiến lược và phối hợp chặt chẽ. Với vai trò của Quân đội và Bộ Tư lệnh 86, chúng tôi cam kết đi đầu trong ứng dụng AI, bảo vệ chủ quyền quốc gia, xây dựng không gian mạng an toàn, bền vững.

Phóng viên Tạp chí ATTT: Xin cảm ơn đồng chí!